ANKARA' DA TARİHİ BİNALAR -1 / 1NCİ ULUSAL MİMARLIK AKIMI DÖNEMİ
1) I. TBMM BİNASI – KURTULUŞ SAVAŞI MÜZESİ
1920-1924 yılları arasında TBMM faaliyetlerinin gerçekleştirildiği binanın inşaasına, 1915 yılında başlanmıştır. Önce İttihat ve Terakki Cemiyeti kulüp binası olarak tasarlanmış binanın planı evkaf mimarı Salim Bey tarafından yapılmış, inşasına ise Kolordunun askeri mimarı Hasip Bey nezaret etmiştir.
Meclisin, 23 Nisan 1920'de bu binada toplanması kararlaştırıldığında henüz bitirilmemiş olan bina, milli bir heyecanın eseri olarak milletin katkısıyla tamamlanmıştır.
Günümüzde, Kurtuluş Savaşı Müzesi olarak geniş bir koleksiyon sahibidir.
2) II.TBMM BİNASI – CUMHURİYET MÜZESİ
II. TBMM Binası (Cumhuriyet Müzesi), 1924-1960 yılları arasında TBMM faaliyetlerinin gerçekleştirildiği bina 1923 yılında mimar Vedat Tek tarafından Cumhuriyet Halk Fırkası mahfili olarak inşa edilmiş olup I. Türkiye Büyük Millet Meclisi binasının yetersiz olması ve gelişen Cumhuriyet Türkiye'si meclisinin ihtiyaçlarını karşılayamaması nedeni ile bir takım değişiklikler yapılıp, II. Türkiye Büyük Millet Meclisi olarak 18 Ekim 1924 tarihinde hizmete açılmıştır.
3) ANKARA PALAS – DEVLET KONUKEVİ
II.Meclis binasının tam karşısında Mimar Vedat Tek tarafından 1924 – 1927 yılları arasında yapıldıktan sonra Vakıflar İdaresi’ne devredilen otel, 17 Nisan 1928 günü 120 yatak kapasitesi ile hizmete girdi. 1982 yılında Dışişleri Bakanlığı tarafından kapsamlı bir restorasyondan geçirildi ve 29 Ekim 1983 günü düzenlenen kabul resmiyle "Ankara Palas Devlet Konukevi" olarak hizmete açıldı[
3 Eylül 2018 tarihinde Cumhurbaşkanlığı'na devredildi. Ekim 2019'da Ankara Palas'ın restore edileceği ve "Cumhurbaşkanlığı Müzesi" olarak hizmet vermeye başlayacağı belirtildi.
4) DEFTERDARLIK BİNASI
Bir Osmanlı dönemi yapısı olan tarihi Ulus-Defterdarlık binasının yapım yılı ve mimarı bilinmemektedir.
Osmanlı döneminde 20. Kolordu Komutanı Ali Fuat Paşa, binayı Kolordu Karargahı olarak kullanmış, bir dönem de Jandarma Komutanlığı ve Hapishane olmuştur. Cumhuriyetin ilk yıllarında ise İlk Diyanet işleri Başkanlığı olmuş, uzun yıllar Defterdarlık olarak kullanılan bina bu isimle tanınmaktadır.
5) ESKİ BAŞVEKALET ve MALİYE BAKANLIĞI BİNASI
Günümüzde, ASBÜ Rektörlük binasıdır.
Mimar Yahya Ahmet Bey tarafından 1925 yılında inşa ettirilmiş, 1937 yılına kadar Başvekalet olarak hizmet vermiştir
Türkiye Cumhuriyetinin ilk Başbakanlık binasıdır ve yapıldığında Vilayet Meydanına bakmaktaydı. Sol kanattaki bina Maliye Bakanlığı, Sağ kanattaki bina Gümrük ve Tekel Bakanlığı ve ortadaki bina ise Başbakanlık olarak kullanılmıştır..
7) ANKARA GARI
İstanbul-Haydarpaşa - Ankara demiryolu hattı üzerinde yer alan garın ilk hizmet binası, 31 Aralık 1892'de hizmete girmiştir. Mimar Şekip Akalın tarafından art deco tarzında tasarlanan mevcut gar binasının inşaatına ise 4 Mart 1935 tarihinde başlanmış ve gar 30 Ekim 1937'de hizmete girmiştir.
Gar tesisinin içerisinde Atatürk Konutu ve Demiryolları Müzesi, TCDD Açık Hava Buharlı Lokomotif Müzesi, TCDD Müzesi ve Sanat Galerisi gibi unsurlar yer almaktadır. İstasyon, 29 Ekim 2016'da Ankara YHT Garı hizmete girinceye kadar (2009 - 2016 yılları arasında) Yüksek Hızlı Tren garı olarak da hizmet vermiştir.
8) ESKİ HARİCİYE VEKALETİ
Atatürk Bulvarının en gösterişli binası 1927 yılında Arif Hikmet Koyunoğlu tarafından yapılan Hariciye Vekaleti (Dış İşleri Bakanlığı) binasıdır.Bina yapılmadan önce bu alanda bir Katolik Kilİsesi ve bir Katolik mezarlığı bulunmaktaydı..
Hariciye Vekaletinin yeni binasına taşınmasıyla önce Gümrük Bakanlığı ve günümüzde Kültür ve Turizm Bakanlığı olarak kullanılmaktadır..
9) ZİRAAT BANKASI GENEL MÜDÜRLÜK BİNASI
1925 yılında başlanıp 1929 yılında bitirilen I.nci Ulusal Mimarlık Dönemi bina İtalyan mimar Giulio Mongeri’ nin eseridir. Dış sıva ve boyalar Mimar Arif Hikmet Koyunoğlu, şeref holündeki alçı desenler mimar Vahan Bey,saçak altındaki Selçuklu motif ve süslemeler ise Mimar - Arkeolog Mahmut Akok eserleridir.
10) İŞ BANKASI BİNASI
Bina 1929 yılında mimar Giulio Mongeri tarafından İş Bankasının 3.Genel Müdürlük binası olarak yapılmıştır. Binada Osmanlı ve Selçuklu mimarisinin izleri vardır.Uzun yıllar genel müdürlük binası olarak kullanılmış olan bina 2 Mayıs 2019 tarihinde müze olarak açılmıştır.
Müze tasarımı Burçak Madran ve grafik tasarımı da Emre Senan tarafından yapılmış olup, danışman Profesör Dr. Zafer Toprak'tır. Birinci kattaki toplantı odalarından biri 22 Ekim 1929 tarihinde Atatürk’ ün konuk edildiği odadır.
11) OSMANLI BANKASI BİNASI
Önceleri Ankara Kalesi’ nde olan Osmanlı Bankası, 1917 yılında çıkan büyük yangında tamamen yok olunca Ulus Bankalar Caddesine 1926 yılında Giulio Mongeri tarafından bu bina yapılarak 1928 yılında hizmet vermeye başladı.
16 Ekim 2001 tarihinde Garanti Bankası, Osmanlı Bankasını devir aldı. Böylece Türkiye’ nin en eski bankası olan Osmanlı Bankası tarihe karıştı..
12) GAZİ ÜNİVERSİTESİ REKTÖRLÜK BİNASI
Gazi Üniversitesinin merkez yerleşkesinde bulunan Gazi Üniversitesi Rektörlük binasının temeli 8 Ağustos 1927 yılında atılmış ve 1930 yılında da bitirilmiştir. Gazi Eğitim Fakültesi birçok önemli eseri bulunan Mimar Kemaleddin'in son eseridir.
Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Yüksek Kurulu'nun 1984 yılında aldığı kararla Gazi Üniversitesi'ne devredilen bu bina, bugün üniversitenin Rektörlüğü, Gazi Eğitim Fakültesi Dekanlığı, laboratuvarlar, Resim Heykel Müzesi ve Sanat Galerisi olarak kullanılmaktadır, ayrıca binanın üstünde bir gözlemevi bulunmaktadır; ancak şu an faaliyette değildir..
13) LOZAN PALAS (PARK OTEL) BUGÜN AKBANK
Posta caddesine girişte, kapısı Atatürk Bulvarı’ na açılan ve 1nci Ulusal Mimarı biçiminde tasarlanarak 1924 yılında yapılan dönemin sosyal yaşamının önemli mekanlarından Lozan Palas..
Otelin adı 1941 yılında Eti Palas, 1946 yılında Park Otel olarak el değiştirmiş, Park Otel boşaltıldıktan sonra Akbank tarafından satın alınıp kullanım alanlarında değişiklikler yapılarak bugünkü durumuna getirilmiştir
14) DİVAN-I MUHASEBAT (SAYIŞTAY) BİNASI
1925 yılında mimar Nazım Bey tarafından 1.Ulusal Mimarlık Üslubunda tasarlanıp mimar Arif Hikmet Koyunoğlu tarafından birinci ve ikinci meclis binaları arasında yapılan Divan-ı Muhasebat (Sayıştay) binası daha sonra mimar Egli tarafından cephesi ve dış görünümü değiştirilerek daha modern bir görüntü verilmeye çalışılmıştır. (Viyana Kübiği).
15) T.C. MERKEZ BANKASI BİNASI
.
E. Egli ve R. Örley'ın da proje teklifleri olan, ancak Holzmeister'inkinin seçildiği yapı Emlâk ve Eytam Bankası için tasarlanmıştı. Henüz inşaat aşamasındayken bankanın kaynaklarının yetersiz kalması zerine, kurulduğu sırada Ziraat Bankası'nın bir bölümünü işgal etmekte olan Merkez Bankası'na devredilmiştir.
Bol mermer kullanımı, masif ahşap mobilya, yalın çizgileriyle avizeler dönemin tipik özelliklerini yansıtmaktadır. (Kaynak: Mimarlar Odası)
16) EMLAK ve EYTAM BANKASI – GÜNÜMÜZDE PUL MÜZESİ
1933 yılında mimar Clemens Holzmeister tarafından yapılmıştır. Türk halkının inşaat yatırımlarını desteklemek için Atatürk’ ün talimatıyla 1926 yılında kurulan “Emlak ve Eytam Bankası” bu binada hizmet vermiş olup, adı 1950 yılında “Emlak Bankası” olarak değiştirilmiş, 2013 yılında ise PTT’ ye devredilerek “Pul Müzesi”ne dönüştürülmüştür
17) SÜMERBANK BİNASI
1937 -1938 yıllarında Alman mimar Martin Elsaesser tasarımı ile Ankara’nın ilk lokantası Karpiç’ i barındıran Taşhan’ ın yerine inşa edilmiştir.
Sümerbank ürünlerinin satış mağazası ve banka şubesinin bulunduğu bina günümüzde Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi olarak kullanılmaktadır.
18) MEKTEB-İ SANAYİ
1905 yılında Sultan Abdulhamit döneminde “Mekteb-i Sanayi” adıyla kuruldu, 1924-1927 yılları arasında “Ankara Sanayi Mektebi” adını aldı. Kurtuluş Savaşı sırasında askeri malzeme üretti.1972 yılında “Ulus Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi, 2000 yılımda ise “Ulus Teknik Anadolu Meslek ve Endüstri Lisesi” adını aldı.
19) OPERA BİNASI
Cumhuriyet tarihinde açılan ilk uluslararası proje yarışması ile Şevket Balmumcu tarafından 1933 – 1934 yılları arasında yapılmıştır.
İlk yapıldığında “Sergi evi” olarak tasarlanmış, ancak 1946 yılında Milli Eğitim Bakanlığı kararı sonrasında, 1947-1948 yılları arasında ise Alman Mimar Paul Bonatz tarafından “Opera” ya dönüştürülmüştür. Ana girişin ortasında Muhsin Ertuğrul, sağında Cüneyt Gökçer ve solunda ise Leyla Gencer heykelleri bulunur.