ANKARA' DA TARİHİ BİNALAR -2 / 1NCİ ULUSAL MİMARLIK AKIMI DÖNEMİ
Ankara Gar Kompleksi içinde yer alan Direksiyon Binası, 1892 yılında yapılmış olup, Atatürk’ ün 27 Aralık 1919 tarihinde Ankara’ ya gelişinden itibaren uzun bir süre emrine tahsis edilmiş, 1920-1922 yıllarında alınan önemli kararlara tanıklık etmiştir.
23 Nisan 1920 tarihinin Milli Egemenlik ve Çocuk Bayramı olması kararı, 21 Ekim 1921 tarihinde Fransızlarla yapılan anlaşmanın görüşme ve imza töreni bu binada yapılmıştır. 24 Aralık 1964 tarihinde müze olarak halkın hizmetine açıkmıştır.
Mimar Arif Hikmet Koyunoğlu tarafından 1930 yılında Namazgah Tepesinde, Atatürk’ ün direktifleriyle Türk Ocakları Merkez Binası olarak inşa edilen bina, Türk plastik sanatı tarihinin oluşum ve gelişim dönemlerini yansıtan sanat eserlerini içeren zengin bir koleksiyona sahiptir.
Aynı zamanda Ankara’nın ilk Kültür ve Sanat Salonu olarak hizmet vermiş olup, gerek Ankara Devlet Opera ve Balesi’nin operet temsilleri için gerekse başka sanat kurumları ve özel sanat topluluklarının konserleri ile kültürel amaçlı kongre, panel ve konferanslar için de kullanılmıştır..
1930 yılında mimar Arif Hikmet Koyunoğlu tarafından eski Namazgah Tepesi olan yerde yapılarak önceleri Arkeoloji müzesi olmasına karar verilmiş, Atatürk’ e 15 yıl geçici kabir olmuş bir binadır. Yapının taş duvarları küfeki taşı ile kaplanmıştır. Alınlık kısmı mermer olup üzerleri oyma ile süslüdür.Etnografya Müzesi, Türk sanatının Selçuklu devrinden zamanımıza kadar devam eden örneklerinin sergilendiği bir müzedir.
Türk ağaç işçiliğinin en güzel örnekleri müzenin önemli eserlerindendir.Ayrıca Türklere özgü teknik malzeme ve desenlerle zengin bir halı koleksiyonu vardır. Anadolu’nun çeşitli yörelerinden derlenmiş halk giysileri, süs eşyaları, ayakkabı, takunya örnekleri görülmeye değer...
1926 yılında mimar Kemalettin tarafından planlanan bina 1930 yılında tamamlanmıştır. Vakıflar Gn.Md. ne kira yoluyla gelir sağlamak amacıyla yapılan bina günümüzde Ankara Devlet Tiyatrosu merkezidir.
Bodrum ve çatı arasıyla birlikte 7 katlı olan binanın ortasında büyük bir hava boşluğu bulunmaktadır. Bina I. Ulusal Mimarlık Akımı'na uygun olarak yapılmış bir eser olup Batı ve Osmanlı mimarilerini harmanlaması bakımından da önemli bir yapıdır.
10 Eylül 1923 tarihinde bir bağ evi olarak alınarak 1925 yılında taşınıp 1973 yılına kadar yaşayan 2.Cumhurbaşkanı İsmet İnönü ve ailesine ait köşk, sosyal ve kültürel hayatımızdaki pek çok “İlk”lere sahne oldu. Atatürk'ün başkanlığını yaptığı toplantılar, devrim çalışmaları burada yaşandı.
22 Şubat 1927'de Ankara'nın ilk balosu burada verildi. İlk konserler, ilk sergiler, ilk ilmi toplantılar, satranç ve bilardo, ata binme, mania atlama yarışmaları bu köşkte düzenlendi. Günümüzde İnönü Vakfı Müze Ev olarak milli bayramlarda ziyarete açılmaktadır.
Anafartalar caddesi üzerinde, Çocuk Esirgeme Kurumu karşısında 1924 yılında mimar Kemalettin Bey tarafından birbirinin aynısı iki okul yapılır; Gazi Mustafa Kemal ve Latife Hanım mektebi.. Bir erkek diğeri kız okuludur.. Daha sonra kız-erkek karma eğitime geçilir, Gazi Mustafa Kemel’ e “Atatürk” soyadı verildikten sonra adları “Atatürk 1” ve “Atatürk 2” ilkokulları olarak değiştirilir. 8 Kasım 1925 yılında okulu ziyaret aden Atatürk, okula Kuran-ı Kerim ve piyano hediye etmiştir.
Günümüzde “Ulus İlk Meclis İmam Hatip Ortaokulu” olarak eğitime devam etmektedir.
1925 -1926 yılları arasında Anafartalar caddesi üzerinde Tahsin Bey tarafından yaptırılan bina bir dönem Adliye Vekaleti ve ardından Adalet Sarayı olarak kullanılmış, Baro Başkanlığına,Ağır Ceza Mahkemelerine ev sahipliği yapmıştır. 1989 yılında adliye binasının taşınmasından sonra bina, günümüzde Kültür ve Turizm Müdürlüğü tarafından kullanılmaktadır.
Ulus – Adliye sokakta yer alan ve 1920 yılında Evkaf(Vakıf) tarafından yaptırılan bina Uzun yıllar “Ulus Oteli” olarak kullanıldığından bu isimle anılmaktadır. Halbuki yapıldığında Müdafa-ı Hukuk Cemiyeti tarafından,Tan Gazetesi ve Şer’ iye ve Evkaf Vekaleti tarafından kullanıldı. 1924 yılında oluşturulan II.Dönem İstiklal Mahkemesinin de burada görev yaptığı rivayet edilir. 1940 -1984 yılları arasında “Anafartalar Polis Karakolu”, 1984 yılında Karakol’ un taşınmasıyla da, “Ulus Oteli”olarak hizmete devam etti. Tarihi bina günümüzde bir İslami Vakıf tarafından kullanılmaktadır.
O zamanki adıyla Himaye-i Etfal Cemiyeti olarak anılan Çocuk Esirgem Kurumu binasının projesi mimar Arif Hikmet Koyunoğlu tarafından çizilmiş, binanın yapımına 1925 yılında Anafartalar Caddesinde başlanmış ve 1927 yılında tamamlanmıştır. 12 Nisan 1980 tarihinde tescillenen bina “Çocuk Sarayı Apartmanı” olarak anılmıştır.
Çocuk Esirgeme Kurumu (Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü), yoksul ve korunmaya muhtaç çocuklara ve ailelere bakı, eğitim,sağlık ve kültür hizmetleri vermektedir.
1881'de "Gureba Hastanesi" adıyla kurulan hastane, 1924'te "Ankara Numune Hastanesi", 1998 yılında ise "Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi" ismini almıştır.
2019 yılında Ankara Şehir Hastanesine taşınmasına rağmen tarihi Nümune binası bazı birimleriyle sağlık hizmeti vermeye devam edecektir. Binanın bir bölümü ise 112 Komuta Kontrol Merkezi olarak planlanmıştır.
1937 yılında Alman mimar Bruno Taut tarafından planı çizilen ve yapılan Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nin eğitim ve öğretim binasının projesi Nevzat Tandoğan başkanlığındaki İmar İdare Heyeti tarafından uygun bulunarak yapımına başlanmıştır.
Ön cephe alınlıkta yer alan Atatürk maskı Avusturyalı heykeltıraş Joseph Thorak'ın çalışmasıdır. Orta bloğun alınlığında Atatürk'ün “Hayatta En Hakiki Mürşit İlimdir” özdeyişi yer almaktadır.
Fakülte bahçesinde yer alan Mimar Sinan Anıtı ise Hüseyin Anka Özkan tarafından yapılmıştır.
II. Abdülhamit zamanında Ankara’ya Vali olarak atanan Abidinpaşa 1886-1894 yıllarında köklü imar hizmetlerinin yanında Abidinpaşa-Münzeviler Caddesinde kendi adı ile anılan köşkü yaptırmıştır.1 Temmuz 1920’ de “Sınıf-ı Muhyelife Zâbit Namzetleri Talimgahı” adı ile İstanbul’ dan kaçarak Ankara’ ya gelen Harp Okulu öğrencilerine tahsis edildi. 1912 yılında Jandarma Karakol Kumandanları Mektebi açıldı.
Günümüzde Çankaya Belediyesi’nin tasarrufunda bulunan Abidinpaşa Köşkü Ankara’nın kültür varlıklarından kabul edilerek koruma kapsamına alınmıştır.
1876 yılında II. Abdülhamit döneminde Ankara’ da ilk Şehremaneti (Belediye) binası, Anafartalar caddesi ile Hisar Park caddesinin ayrıldığı köşede hizmete girmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren büyüyüp gelişen Ankara’ nın ihtiyacına cevap vermekte zorlanan bina yıkılarak 1947 yılında mimar Nezih Erdem tarafından aynı yere kesme Ankara taşından yeni Belediye binası yapılmıştır.
Belediyenin 2009 yılında Kızılay’ daki yeni binasına taşınmasıyla eski belediye binası Ankara Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği olarak kullanılmakta, zemin katta ise et lokantası ve kuyumcu dükkanları faaliyet göstermektedir.
Ulusal Mimarlık Dönemi anlayışına bağlı kalınarak 1927 yılında inşa edilen bina, 1928-1941 yılları arasında Hukuk Mektebi olarak kullanılmış, sonraki dönemlerde bir süre Ankara Kız Sanat Mektebi ve Yükseköğrenim Vakfı'na bağlı kız öğrenci yurdu olarak hizmet etmiştir. Nihayetinde Ankara Müftülüğü tarafından kiralanmış ve 2004 yılına kadar bu kurumun binası olmuştur. 2004 yılının Nisan ayında boşaltılan bina 7 Mayıs 2007 tarihinde Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından müze amaçlı kullanılmaya başlanmıştır.
Ankara Vakıf Eserleri Müzesi'nde; yıllardır Vakıflar Genel Müdürlüğü depolarında muhafaza edilmiş ve Türkiye'nin bütün yörelerinden toplanmış olan eserler sergilenmektedir..
İller Bankası, 1933 yılında Belediyelerin imar faaliyetlerini finanse etmek için kuruldu.. İller Bankası binası ise 1937 yılında, Atatürk’ün mimarı olarak tanınan Seyfi Arkan tarafından inşa edildi.
Seyfi Arıkan’ın İller Bankası binası, korunması için tescilli olmasına rağmen, 2016 yılında tescil kaldırıldı ve 2017 yılında bina yıkıldı. Yıkım sebebi, hemen yanına yapılan caminin uzaktan görülebilmesinin sağlanmasıdır. Binanın yıkıldığı yere çim ekilmiştir.
İstiklal Savaşı sırasındaki “Hiyanet-i Vataniye (Vatan Hainliği)” suçlarına bakmak üzere 1920-1927 yılları arasında üç defa çeşitli illerde İstiklal Mahkemeleri kurulmuştur.İstiklal Mahkemeleri Ankara’ da, Sayıştay’ın olduğu yerdeki binada, Eski Defterdarlık binasında ve 1927 yılında Anafartalar Caddesindeki bu eski Ankara konağında görev yapmıştır.
Günümüzde Cafe, Kahvaltı ve Sanat Evi olarak Osman Aslan isimli işletmeci tarafından işletilmekte olup, İstiklal Mahkemesi ve Ankara Konakları ile ilgilenen araştırmacı,akademisyen ve öğrencilerin ziyaretine açıktır.
Anafartalar caddesi ile Denizciler Caddesinin kesiştiği yerde bulunan bina dönemin maliye bakanı Hasan Fehmi ataç tarafından mimar Hasan Hadi Bey’e yaptırılmıştır. İnşaata 1922 yılında başlanıp 1925 yılında tamamlanmıştır.
İlk yıllarda Divan-ı Muhasebat tarafından kullanılmış sonra “Büyük Otel” adıla hizmet vermiştir. Daha sonra “Çamlı İşhanı, günümüzde ise Gülhane İşhanı olarak anılmaktadır. Bina I. Ulusal Mimarlık akımına uygun tasarlanmış, Selçuklu ve Osmanlı mimarisinden esinlenilmiştir.
Erzurumlu Nafız Bey Apartmanı, Cumhuriyet döneminin ilk yıllarında Ankara'da müteahhitlik yapan sayılı inşaat şirketlerinden birinin sahibi olan ve Kurtuluş Savaşı döneminde İtalya'dan getirterek orduya yaptığı uçak bağışıyla da tanınan Nafız Kotan tarafından 1922 yılında inşa edilmişti.
Ulus Alataş sokak ile Işıklar Caddesinin birleştiği köşede olan bina, şehirdeki ilk kaloriferli ve asansörlü apartman olma özelliğine de sahiptir.Günümüzde atıl halde bulunmaktadır.
Ankara Radyosu, 1927 yılında yayın hayatına başlamış,, birçok defa yayın binası değiştirmiş olup, 28 Ekim 1938 tarihinde bugünkü son binasına taşınmıştır.
Ankara Radyosu, diğer radyolarla birlikte, mevcut binası değişmemek kaydıyla, 1 Mayıs 1965'te Türkiye Radyo Televizyon Kurumu'na (TRT) devredilmiştir.
Anafartalar Caddesi; Ankara'nın Altındağ ilçesinde bulunan bir caddedir. Şehirdeki ilk modern dükkanlar, kafeler ve eğlence merkezleri, Ulus Meydanı ile Samanpazarı'nı arasında uzanan bu caddede açılmıştır. Ayrıca; ilk çok katlı ve betonarme yapılar da Anafartalar Caddesi ve çevresindeki sokaklarda inşa edilmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında kent merkezi Ulus civarında geliştiği için Şehremaneti, Çocuk Sarayı Apartmanı, Ankara Adliyesi gibi pek çok kamu binası da burada bulunmaktaydı.
Atatürk Bulvarı ile Çankırı ve Cumhuriyet Caddelerinin kesiştiği noktadan başlayıp çeşitli yerlerde kırılarak Talatpaşa Bulvarı'na kadar uzanan Anafartalar Caddesi; Zincirli Camii, Anafartalar Çarşısı, Hasan Fehmi Ataç Apartmanı ve Şengül Hamamı gibi birçok tarihi yapıya ev sahipliği yapmaktadır. (Vikipedi)